Δημοσιονομικό χώρο για νέα μέτρα, που φτάνει το 2% του ΑΕΠ για την τριετία 2025-2027, δίνει η εφαρμογή της ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες, όπως τουλάχιστον περιγράφεται στη “Λευκή Βίβλο” για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας και της ασφάλειας που δημοσίευε πρόσφατα η Κομισιόν.
Με βάση τον μηχανισμό που προκρίνει η Κομισιόν, η αύξηση των αμυντικών δαπανών, η οποία θα εξαιρείται από τον υπολογισμό του ελλείμματος, για την τετραετία 2025-2028, θα έχει ως βάση τις δαπάνες κάθε κράτους-μέλους για το 2021. Σε μετάφραση, αυτό για την Ελλάδα σημαίνει ότι ο επιπλέον δημοσιονομικός χώρος που δημιουργείται μόνο για φέτος φτάνει το 1,1 δισ. ευρώ. Τούτο, με δεδομένο ότι το 2021 οι αμυντικές δαπάνες έφτασαν τα 5,48 δισ. ευρώ, ενώ φέτος θα αυξηθούν στα 6,6 δισ. ευρώ.
Το δημοσιονομικό περιθώριο θα αυξηθεί στο 1,68 δισ. ευρώ το 2026, όταν οι αμυντικές δαπάνες θα αυξηθούν περαιτέρω, κατά 580 εκατ. ευρώ και στο 1,85 δισ. ευρώ για το 2026, όταν οι δαπάνες θα αυξηθούν κατά 150 εκατ. ευρώ. Όλα αυτά, χωρίς να υπολογιστεί και το πρόσθετο εξοπλιστικό πρόγραμμα, το οποίο καθυστέρησε λόγω των πολιτικών εξελίξεων των τελευταίων ημερών, και αναμένεται να ανακοινωθεί άμεσα, προσθέτοντας άλλα 4-5 δισ. ευρώ στις ήδη προγραμματισμένες αμυντικές δαπάνες.
Διπλό κέρδος
Η Ελλάδα ευνοείται από τη στροφή της Ε.Ε. στην αύξηση των αμυντικών δαπανών και την ενεργοποίηση της ειδικής ρήτρας διαφυγής. Η ευρωπαϊκή προσπάθεια συμβαδίζει με ένα εκτεταμένο ελληνικό εξοπλιστικό πρόγραμμα ύψους 15 δισ. ευρώ μέχρι και το 2028, το οποίο σύντομα μπορεί να αυξηθεί στα 19 δισ. ευρώ. Τούτο, διότι η εξαίρεση της αύξησης των αμυντικών δαπανών από το έλλειμμα καλύπτει τις συνηθισμένες αντιρρήσεις εκ μέρους της Ε.Ε. για αύξηση των δαπανών της συγκεκριμένης κατηγορίας, ενώ, παράλληλα, η εξαίρεση της αύξησης των αμυντικών δαπανών από το έλλειμμα δίνει τον απαραίτητο δημοσιονομικό χώρο για τη μείωση των φόρων και την υλοποίηση νέων εισοδηματικών ενισχύσεων.
Τα όρια της ρήτρας
Με βάση τους κανόνες που θέτει η Επιτροπή, η ειδική τετραετής δημοσιονομική χαλάρωση για τις αμυντικές δαπάνες θα πρέπει να μην γίνεται αφορμή για να παραβιάζονται τα όρια του αναθεωρημένου συμφώνου σταθερότητας. Αντίθετα, όσα κράτη ενεργοποιήσουν τη ρήτρα, θα πρέπει να συνεχίσουν να μειώνουν το χρέος τους, αν αυτό είναι πάνω από το 60% του ΑΕΠ, και να διατηρούν το έλλειμμά τους κάτω από το 3% του ΑΕΠ, όλη τη διάρκεια της εφαρμογής της ειδικής αυτής ρήτρας διαφυγής, για τις δαπάνες άμυνας.
Το όριο αύξησης των αμυντικών δαπανών, το οποίο θα εξαιρείται από τον υπολογισμό του ελλείμματος, ορίζεται στο 1,5% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι, αν κάποια χώρα αποφασίσει να κάνει μεγαλύτερη αύξηση των δαπανών της, το ποσό που θα δώσει για εξοπλισμούς, εκπαίδευση ή για επενδύσεις στην εγχώρια αμυντική βιομηχανία θα εγγραφεί κανονικά στο έλλειμμα.
Απέναντι σε αυτούς τους περιορισμούς, η Ελλάδα θα πρέπει να αισθάνεται άνετα.
Ο πρώτος λόγος είναι ότι οι αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες της έχουν ενσωματωθεί στο τετραετές δημοσιονομικό και μεταρρυθμιστικό πλαίσιο που συμφώνησε με την Κομισιόν. Το πρόγραμμα αυτό, παρά την αύξηση των αμυντικών δαπανών οδηγεί σε χρέος κάτω από το 140% το 2026. Συνεπώς, η Ελλάδα μπορεί να αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες, χωρίς να αποκλίνει από τους δημοσιονομικούς της στόχους.
Έλλειμμα – Χρέος
Σε δημοσιονομικό επίπεδο, το δημόσιο χρέος παραμένει μεν το υψηλότερο ως ποσοστό του ΑΕΠ εντός της Ε.Ε., αλλά το 2024 μειώθηκε κατά 10% του ΑΕΠ και φέτος αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω κατά 7,8% του ΑΕΠ, τίθεται δε ως μεσοπρόθεσμος στόχος το 2027 να έχει αποκλιμακωθεί κάτω από το 140% του ΑΕΠ. Συνεπώς, ο μέσος ετήσιος ρυθμός μείωσης του χρέους είναι πολύ υψηλότερος από τη μείωση τουλάχιστον κατά 1% του ΑΕΠ που επιβάλλει το νέο δημοσιονομικό σύμφωνο.
Σε ό,τι αφορά το μέγεθος του ελλείμματος, η Ελλάδα αναμένεται να καταγράψει οριακό δημοσιονομικό πλεόνασμα της τάξης του 0,2% του ΑΕΠ το 2024. Συνεπώς, δεν κινδυνεύει να ξεπεράσει το όριο του 3% του ΑΕΠ, το οποίο θέτει το αναθεωρημένο πρόγραμμα σταθερότητας.
