Σε μια καθοριστική κίνηση για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και της πράσινης μετάβασης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τον πενταπλασιασμό του προϋπολογισμού για τα διασυνοριακά έργα ενεργειακών υποδομών, εκτοξεύοντας το σχετικό κονδύλι στα 29,5 δισ. ευρώ για την περίοδο 2028-2034. Η αύξηση αυτή σηματοδοτεί μια στροφή στρατηγικής σημασίας, καθώς η ΕΕ επιδιώκει να διαμορφώσει ένα ανθεκτικό, διασυνδεδεμένο και απανθρακοποιημένο ενεργειακό σύστημα, μειώνοντας την εξάρτησή της από τρίτες χώρες και θωρακίζοντας τα δίκτυα έναντι των κλιματικών κινδύνων.
Η αύξηση αυτή έχει και έντονο ελληνικό χρώμα καθώς η αγορά της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, λόγω ακριβώς των ελλιπών διασυνδέσεων, δεν είναι επαρκώς ενσωματωμένη με τις αγορές τις κεντρικής Ευρώπης με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται μεγάλο χάσμα στις τιμές, με την περιοχή μας να είναι αισθητά πιο ακριβή.
“Θα έχουμε περισσότερα και καλύτερα δίκτυα ηλεκτρισμού, διασυνδέσεις, αποθήκευση ενέργειας και υποδομές υδρογόνου”, δήλωσε ο Ευρωπαίος Επίτροπος Ενέργειας Νταν Γέργκενσεν, υπογραμμίζοντας ότι ένα πιο πράσινο και διασυνδεδεμένο ενεργειακό σύστημα είναι η ραχοκοκαλιά της Ενεργειακής Ένωσης.
Η πρόταση της Επιτροπής αφορά τον νέο προϋπολογισμό του λεγόμενου Connecting Europe Facility for Energy (CEF-E), το ταμείο που χρηματοδοτεί εμβληματικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Με την αύξηση αυτή, ο CEF-E αποκτά νέο ρόλο και διευρυμένη εμβέλεια, καλύπτοντας κρίσιμες επενδύσεις όπως ηλεκτρικές διασυνδέσεις, αποθήκευση, αγωγούς υδρογόνου, συστήματα ηλεκτρόλυσης και υποδομές μεταφοράς διοξειδίου του άνθρακα.
Από τη Βαλτική έως τον Ατλαντικό – Τα πρώτα παραδείγματα
Ήδη από την προηγούμενη περίοδο, το CEF-E έχει συνεισφέρει σε έργα με ιδιαίτερη γεωπολιτική και ενεργειακή σημασία. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει:
Ο συγχρονισμός των δικτύων της Βαλτικής με το ευρωπαϊκό δίκτυο (ENTSO-E), έργο που ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2025 με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση 1,2 δισ. ευρώ.
Οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις της Γαλλίας με την Ιρλανδία (Celtic Interconnector) και την Ισπανία (Biscay Bay).
Η Ενεργειακή Νήσος του Μπόρνχολμ, ένα offshore hub που θα ενώνει τη Δανία με τη Γερμανία.
Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε επίσης στα έργα υδρογόνου και CO₂, καθώς και στα δίκτυα φυσικού αερίου της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης, τα οποία ενισχύθηκαν κατεπειγόντως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Στρατηγικό αποτύπωμα – Επενδύσεις πέραν της ΕΕ
Μια σημαντική διαφοροποίηση της νέας πρότασης είναι η πρόβλεψη για χρηματοδότηση έργων διασύνδεσης με τρίτες χώρες, ανοίγοντας τον δρόμο για διακρατικές ενεργειακές συνέργειες πέρα από τα σύνορα της ΕΕ. Πρόκειται για μια εξέλιξη που αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για τη Μεσόγειο, όπου η συζήτηση για ηλεκτρικές διασυνδέσεις με χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, αλλά και η προώθηση πράσινου υδρογόνου, βρίσκεται σε εξέλιξη.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα βρίσκεται σε κομβική θέση. Ήδη έχουν κατατεθεί και υποστηρίζονται από την Κομισιόν σχέδια όπως η ηλεκτρική διασύνδεση με την Αίγυπτο μέσω του GREGY Interconnector, το έργο EuroAsia Interconnector που συνδέει το Ισραήλ με την Κύπρο και την Ελλάδα, και οι ελληνικές πρωτοβουλίες για υποδομές υδρογόνου, όπως το White Dragon στη Δυτική Μακεδονία.
Μπροστά σε ένα νέο επενδυτικό κύμα
Η αύξηση των κονδυλίων από την Κομισιόν δεν αποτελεί απλώς δημοσιονομική πρόβλεψη, αλλά προάγγελο ενός ευρύτερου κύματος επενδύσεων. Σύμφωνα με την Eurelectric, οι διαχειριστές δικτύων θα πρέπει να δαπανούν τουλάχιστον 67 δισ. ευρώ ετησίως από το 2030 έως το 2050 για να θωρακίσουν τα δίκτυα απέναντι σε ακραία καιρικά φαινόμενα και την αυξημένη ζήτηση από την ηλεκτροκίνηση, τις αντλίες θερμότητας και τις ΑΠΕ.
Η ίδια η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι οι επενδυτικές ανάγκες είναι τεράστιες και μόνο η δημόσια χρηματοδότηση δεν αρκεί. Γι’ αυτό και η νέα πρόταση συνοδεύεται από πρόβλεψη για μόχλευση κεφαλαίων, προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων και απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης. Το μήνυμα είναι σαφές: η ΕΕ δεν μπορεί να πετύχει τους στόχους της χωρίς ένα πλήρως ανεπτυγμένο δίκτυο μεταφοράς ενέργειας.
Τα επόμενα βήματα
Πάντως, η πρόταση για τον νέο προϋπολογισμό του CEF-E δεν είναι ακόμη εγκεκριμένη. Για να τεθεί σε ισχύ, απαιτείται ομοφωνία από όλα τα κράτη μέλη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, μια διαδικασία που συνήθως διαρκεί χρόνια. Σε μια περίοδο όπου τα εθνικά συμφέροντα και οι πολιτικές προτεραιότητες ποικίλλουν, το εγχείρημα μόνο εύκολο δεν είναι.
Οι καθυστερήσεις σε προηγούμενους πολυετείς προϋπολογισμούς της ΕΕ δείχνουν ότι η γεωπολιτική πραγματικότητα και οι εσωτερικές διαφωνίες μπορεί να αποτελέσουν εμπόδιο. Ωστόσο, η ενεργειακή κρίση που ξεκίνησε το 2022 και η ανάγκη για απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο έχουν μεταβάλει ριζικά τις προτεραιότητες. Η στροφή προς τις ΑΠΕ και το υδρογόνο έχει καταστεί όχι μόνο οικολογική, αλλά και γεωστρατηγική αναγκαιότητα.
Σε κάθε περίπτωση ο πενταπλάσιος του προϋπολογισμού της Κομισιόν για τις ενεργειακές υποδομές αποτελεί μια τολμηρή πολιτική δήλωση: η ΕΕ επενδύει στο μέλλον της, οικοδομώντας ένα ανθεκτικό, πράσινο και ψηφιακά έξυπνο ενεργειακό δίκτυο. Και η Ελλάδα, με τη γεωγραφική της θέση, τις υφιστάμενες και προτεινόμενες διασυνδέσεις, αλλά και τον ρόλο της ως πύλη ενέργειας, μπορεί να βρεθεί στο επίκεντρο αυτής της ευρωπαϊκής επανάστασης.
