«Φως» στις εργασιακές σχέσεις αλλά και στην ψυχολογική χειραγώγηση (gaslighting) που βιώνουν οι νοσηλευτές από τους προϊσταμένους τους, ρίχνει νέα αποκαλυπτική έρευνα του ΕΚΠΑ.
Στο πλαίσιο της μελέτης για το gaslighting που βιώνουν οι νοσηλευτές και που συνδέεται άμεσα με την επαγγελματική εξουθένωση και την πρόθεση αποχώρησης από το επάγγελμα, χρησιμοποιήθηκε η «Gaslighting at Work Scale», μια κλίμακα με ερωτηματολόγιο, που δημιουργήθηκε και σταθμίστηκε για πρώτη φορά διεθνώς από το ΕΚΠΑ και έχει ως στόχο τη μέτρηση της ψυχολογικής χειραγώγησης στον εργασιακό χώρο.
Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε από τον Αναπληρωτή Καθηγητή Πέτρο Γαλάνη, τον Επίκουρο Καθηγητή Ιωάννη Μωύσογλου, το μέλος ΕΔΙΠ Ολυμπία Κωνσταντακοπούλου και την υποψήφια Διδάκτορα Αγλαΐα Κατσιρούμπα.
Το άρθρο της μελέτης με τίτλο «Workplace Gaslighting Is Associated with Nurses’ Job Burnout and Turnover Intention in Greece» έχει δημοσιευθεί στο έγκριτο περιοδικό «Healthcare» (impact factor = 2,7).
Τα στοιχεία της μελέτης
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από το Εργαστήριο Κλινικής Επιδημιολογίας του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ με τη συμμετοχή 410 νοσηλευτών από υπηρεσίες υγείας στην Ελλάδα.
Η μέση ηλικία του δείγματος ήταν 37,7 έτη, με μέση προϋπηρεσία 13,7 έτη.
Τα βασικά ευρήματα είναι αποκαλυπτικά:
- 65% των νοσηλευτών (πάνω από 6 στους 10) δήλωσαν ότι βιώνουν υψηλά επίπεδα ψυχολογικής χειραγώγησης.
- 66% (σχεδόν 7 στους 10) ανέφεραν επαγγελματική εξουθένωση.
- 50% (1 στους 2) εξέφρασαν πρόθεση αποχώρησης από την υπηρεσία τους ή αλλαγής επαγγέλματος.
Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Πέτρος Γαλάνης, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, αναφέρει:
«Το gaslighting στον χώρο εργασίας εκδηλώνεται με διάφορες μορφές, όπως με τη αμφισβήτηση γεγονότων, τη διαστρέβλωση της πραγματικότητας, την απόκρυψη πληροφοριών, την υποβάθμιση συναισθημάτων, τη δημιουργία αμφιβολιών για τις ικανότητες του εργαζόμενου και την παραποίηση πληροφοριών», τονίζει και φέρνει ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα:
«Για παράδειγμα, ο προϊστάμενος δεν ενημερώνει τον εργαζόμενο για μια σημαντική συνάντηση με όλα τα μέλη της ομάδας και έπειτα τον κατηγορεί ότι δεν παρευρέθηκε στη συνάντηση. Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα εργασιακού gaslighting είναι το γεγονός ότι ο προϊστάμενος αρνείται γεγονότα που έχουν συμβεί κατηγορώντας τον εργαζόμενο ότι τα φαντάζεται. Επιπλέον, ο προϊστάμενος κατηγορεί τον εργαζόμενο ότι οι αντιδράσεις του είναι υπερβολικές, όπως για παράδειγμα ότι παρεξηγιέται συνεχώς χωρίς να υπάρχει λόγος», σημειώνει.
Μια ξεχωριστή μορφή κακοποίησης στον χώρο εργασίας
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η ψυχολογική χειραγώγηση αποτελεί μια νέα μορφή κακοποιητικής συμπεριφοράς στον χώρο εργασίας, διαφορετική από το mobbing (συστηματική και επαναλαμβανόμενη παρενόχληση από ομάδα ή άτομα με στόχο την απομόνωση του θύματος), το bullying (άμεσος εκφοβισμός ή ταπείνωση από έναν ή περισσότερους συναδέλφους) ή το Sexual harassment – σεξουαλική παρενόχληση (ανεπιθύμητες σεξουαλικές συμπεριφορές ή σχόλια που δημιουργούν εχθρικό περιβάλλον).
Το gaslighting από την άλλη, (ψυχολογικός χειρισμός που κάνει το θύμα να αμφιβάλλει για τη μνήμη, την αντίληψη ή την λογική του) στοχεύει στο να αποδυναμώσει την αυτοπεποίθηση και να κάνει το άτομο να αμφισβητεί την πραγματικότητα, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει φυσικός ή ορατός εκφοβισμός.
Πρόκειται για μια μορφή κακοποίησης που υπονομεύει σταδιακά την ψυχική υγεία του εργαζόμενου, οδηγώντας σε:
- καταθλιπτικά συμπτώματα,
- έντονο στρες,
- κακή ποιότητα ύπνου,
- αποξένωση από το εργασιακό περιβάλλον,
- απώλεια εμπιστοσύνης στον εαυτό και τις ικανότητές του.
Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η έγκαιρη ανίχνευση μέσω αξιόπιστων μετρήσεων είναι κρίσιμη για την αποτροπή περαιτέρω διάδοσης του φαινομένου.
Η έγκυρη μέτρηση μέσω της κλίμακας του ΕΚΠΑ είναι κρίσιμη για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων και την ανάπτυξη στρατηγικών που θα μειώσουν την έκταση του φαινομένου.
Το νέο τεστ μέτρησης του φαινομένου
Η «Gaslighting at Work Scale» αποτελεί το πρώτο διεθνές επιστημονικό εργαλείο για την καταγραφή του φαινομένου.
Αναπτύχθηκε από τους ερευνητές του ΕΚΠΑ (Π. Γαλάνης, Ι. Μωϋσόγλου, Ο. Κωνσταντακοπούλου, Α. Κατσιρούμπα, Μ. Τσιαχρή, Α. Κολησιάτη) και δημοσιεύθηκε στο Journal of Workplace Behavioral Health.
Πρόκειται για ένα εργαλείο που περιλαμβάνει 11 ερωτήσεις και μπορεί να συμπληρωθεί μέσα σε 2 λεπτά.
Μετρά δύο βασικές διαστάσεις του gaslighting:
- Την απώλεια εμπιστοσύνης του εργαζόμενου στον εαυτό του.
- Την κατάχρηση εξουσίας από τον προϊστάμενο.
Στη μελέτη στάθμισης, σε δείγμα 580 εργαζομένων, το 61% ανέφερε ότι βιώνει υψηλά επίπεδα ψυχολογικής χειραγώγησης.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι η κλίμακα έχει υψηλή εγκυρότητα και αξιοπιστία.
«Ο εργαζόμενος που θα κάνει το τεστ μπορεί να διαπιστώσει εάν υφίσταται ψυχολογική χειραγώγηση (gaslighting) από τον προϊστάμενό του, που είναι βεβαίως μια μορφή κακοποιητικής συμπεριφοράς», προσθέτει ο Καθηγητής και εξηγεί πώς αυτή η απαράδεκτη διαδικασία σχετίζεται με χειρότερη ψυχική και επαγγελματική υγεία των εργαζόμενων, καθώς αυξάνει το άγχος και την κατάθλιψη και οδηγεί σε επαγγελματική εξουθένωση και σε τελικό στάδιο ακόμη και σε αποχώρηση από την εργασία.
«Επομένως, ο εργαζόμενος που υφίσταται εργασιακό gaslighting θα πρέπει να κινητοποιηθεί άμεσα, έτσι ώστε να περιορίσει αυτές τις αρνητικές συνέπειες, βελτιώνοντας την ψυχική του υγεία και προάγοντας την επαγγελματική του ζωή. Το τεστ είναι ένα πρώτο βήμα αφύπνισης του εργαζόμενου να αντιληφθεί μια κακοποιητική συμπεριφορά, η οποία συνήθως γίνεται με λεπτούς τρόπους από έναν χειριστικό προϊστάμενο και για τον λόγο αυτό γίνεται δύσκολα αντιληπτή. Επιπλέον, το τεστ μπορεί να επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, έτσι ώστε ο εργαζόμενος να διαπιστώνει πιθανές μεταβολές στη συμπεριφορά του προϊσταμένου του», καταλήγει ο Καθηγητής.
Η Ελληνική και η Αγγλική έκδοση του τεστ είναι διαθέσιμες για ερευνητική χρήση.
Επιλέξτε τον σύνδεσμο Gaslighting at Work Scale και ελέγξτε σε 2 λεπτά τα επίπεδα της ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting) που βιώνετε από τον προϊστάμενό σας συμπληρώνοντας την κλίμακα.
