Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν έκρυψε την ικανοποίησή του για το αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών, που όπως έγραψε, έδειξε ότι οι Γερμανοί πολίτες έχουν κουραστεί από μία «εκτός κοινής λογικής» ατζέντα – ειδικά στην ενέργεια και την μετανάστευση.
«Το Συντηρητικό Κόμμα κέρδισε τις πολύ μεγάλες και πολυ-αναμενόμενες εκλογές», τόνισε, αποδίδοντας έτσι εύσημα στο CDU (αν και πολλοί είδαν στην ανάρτησή του και έμμεσα συγχαρητήρια στο AfD).
Αυτό που σίγουρα δεν περίμενε ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν μάλλον να δει λίγο αργότερα τον νεοκλεγέντα καγκελάριο, Φρίντριχ Μερτς, να εξαπολύει επίθεση «σε αυτή την αμερικανική κυβέρνηση που δεν νοιάζεται για την Ευρώπη» και βολές κατά του Μασκ, που προέβη σε «εξωφρενικές παρεμβάσεις που είχαμε δει έως τώρα από τη Μόσχα».
Δεν ξέρουμε εάν ο Τραμπ, όταν ενημερωθεί για τις δηλώσεις Μερτς, σπεύσει να ξεσπάσει κατά του «διδάκτορα Μερτς», αλλά σίγουρα δεν θα χαρεί. Τι ήταν όμως αυτό που έκανε έναν πολιτικό, τον οποίο αρκετοί αναλυτές θεωρούσαν σχετικά κοντά στον Τραμπ και σίγουρα «ατλαντιστή», να τηρήσει αυτή τη στάση αμέσως μετά το αποτέλεσμα της κάλπης; Ήταν ίσως η εκτίναξη του AfD – που στήριζε με κάθε τρόπο ο Έλον Μασκ – πάνω από 20% σε ομοσπονδιακό επίπεδο και στο 35% με 40% στα ανατολικά κρατίδια; Ή απλώς ως ρεαλιστής συνειδητοποίησε πως η Ευρώπη δεν μπορεί πια να στηρίζεται στις ΗΠΑ και πρέπει να ενισχύσει την αυτονομία της;
«Σεισμική μετατόπιση»
Δηλώνοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αδιάφορες για την τύχη αυτής της ηπείρου, ο Φρίντριχ Μερτς αμφισβήτησε το μέλλον του ΝΑΤΟ και απαίτησε από την Ευρώπη να ενισχύσει άμεσα την άμυνά της. Αυτός ο τόνος από έναν στενό σύμμαχο των ΗΠΑ – και από τον Μερτς, που είναι γνωστός ως ένθερμος Ατλαντιστής – θα ήταν αδιανόητος ακόμη και πριν από λίγους μήνες.
Πρόκειται για μια «σεισμική μετατόπιση» στις διατλαντικές σχέσεις. Αυτό μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, αλλά όσα βιώνουμε τώρα στις διατλαντικές σχέσεις είναι άνευ προηγουμένου στα 80 χρόνια από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις έχουν συγκλονιστεί βαθιά από την κυβέρνηση Τραμπ, η οποία με κάθε τρόπο και σε κάθε τόνο διαμηνύει ότι θα ανακαλέσει τις εγγυήσεις ασφάλειας προς την Ευρώπη που ισχύουν από το 1945.
Το βράδυ της Κυριακής, ο Μερτς έθεσε την Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ στο ίδιο επίπεδο με τη Ρωσία. Είπε ότι η Ευρώπη δέχεται πλέον πίεση από τα δύο έθνη, γι’ αυτό πρέπει να δράσει επειγόντως.
Η απουσία πρόσκλησης από τον Λευκό Οίκο
Τη στάση του Μερτς ίσως εξηγεί και το γεγονός ότι ενώ Μακρόν και Στάρμερ – δύο ηγέτες με πολύ χαμηλά ποσοστά αποδοχής στις χώρες τους – θα συναντήσουν τον Τραμπ αυτή την εβδομάδα στον Λευκό Οίκο, ο ίδιος δεν έλαβε πρόσκληση. «Ο Μερτς παραδέχεται, έμμεσα, μια αίσθηση φόβου μη μείνει εκτός (FOMO)», σχολιάζει το BBC. Είπε ξεκάθαρα πως η Γερμανία θα έπρεπε δικαιωματικά να είναι κι αυτή εκεί αυτή την εβδομάδα.
Με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία να διαπραγματεύονται διμερώς, σχετικά με την Ουκρανία αλλά χωρίς αυτήν, μοιάζει με παγκόσμια επιστροφή στην πολιτική των μεγάλων δυνάμεων. Ωστόσο, η Γερμανία απουσιάζει εδώ και καιρό από το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο προσκήνιο. Και για αυτό δεν φταίει κανείς άλλος από την ίδια.
Η απερχόμενη κυβέρνηση είχε αποδυναμωθεί και αποσπαστεί από έντονες εσωτερικές διαμάχες. Αυτό εξόργισε τους Γερμανούς ψηφοφόρους – που απαιτούσαν άμεση εστίαση στην οικονομία και τη μετανάστευση – και τους Ευρωπαίους συμμάχους, που ζητούσαν δράση για τη Ρωσία, την ασφάλεια και την άμυνα.
Ο παράγοντας «Ουκρανία»
Η χώρα παραμένει από την άλλη ο δεύτερος μεγαλύτερος χορηγός στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, μετά τις ΗΠΑ. Ο Μερτς θέλει να συνεχίσει αυτή τη στήριξη, αλλά, σε αντίθεση με τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, εμφανίζεται διστακτικός στην ιδέα αποστολής στρατιωτών στην Ουκρανία για την υποστήριξη μιας ενδεχόμενης εκεχειρίας.
Ωστόσο, με βάση το ιστορικό της Γερμανίας – που σε κάθε στάδιο της στήριξης προς την Ουκρανία καθυστερούσε, αλλά τελικά κατέληγε να προσφέρει περισσότερη βοήθεια από οποιονδήποτε ευρωπαϊκό γείτονά της – ένα «όχι» τώρα δεν σημαίνει απαραίτητα «όχι» για πάντα στην αποστολή στρατευμάτων ή στη συμμετοχή σε μια ευρωπαϊκή «δύναμη καθησυχασμού» στην Ουκρανία.
Για την ώρα, οι στρατιώτες που ανησυχούν περισσότερο τους Γερμανούς είναι οι 35.000 Αμερικανοί που σταθμεύουν στη χώρα τους και τους κάνουν να αισθάνονται ασφαλείς.
Ανασφάλεια και καταφύγια
Είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο η εξωτερική πολιτική να βρίσκεται στις κορυφαίες ανησυχίες των ψηφοφόρων κατά την εκλογική περίοδο. Όμως, στη Γερμανία αυτό το Σαββατοκύριακο, μαζί με την οικονομία και τη μετανάστευση, οι ψηφοφόροι δήλωναν ότι ανησυχούν για την ειρήνη στην Ευρώπη και αισθάνονται πολύ ανασφαλείς.
Μόλις τον Νοέμβριο, το υπουργείο Εσωτερικών της Γερμανίας ανακοίνωσε ότι καταρτίζει κατάλογο με καταφύγια που θα μπορούσαν να προσφέρουν καταφύγιο έκτακτης ανάγκης στους πολίτες.
Η Ουκρανία μπορεί να φαίνεται μακριά, αλλά οι Γερμανοί αισθάνονται ότι διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο από τη Ρωσία για δύο λόγους:
- Πρώτον, λόγω της ποσότητας στρατιωτικού εξοπλισμού που έχει αποστείλει η χώρα τους στην Ουκρανία. Η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), με το σύνθημα «Πρώτα η Γερμανία», έκανε εκστρατεία για να αποδεσμευτεί το Βερολίνο από το Κίεβο και να επαναφέρει τις σχέσεις με τη Μόσχα – στρατηγική παρόμοια με εκείνη του Ντόναλντ Τραμπ.
- Δεύτερον, πολλοί στη Γερμανία πιστεύουν ότι αν η Ρωσία ήθελε πραγματικά να αποσταθεροποιήσει την Ευρώπη, θα μπορούσε να μπει στον πειρασμό να πλήξει μία από τις τρεις μεγάλες δυνάμεις με έναν διηπειρωτικό πύραυλο. Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πυρηνικές δυνάμεις. Η Γερμανία όχι. Ακόμη και οι συμβατικές της ένοπλες δυνάμεις είναι τραγικά υποστελεχωμένες και ανεπαρκώς εξοπλισμένες, γεγονός που ενισχύει τον φόβο ότι αποτελεί εύκολο στόχο. Πόσο μάλλον αν ο πρόεδρος Τραμπ αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από τη Γερμανία.
Το βαθύ αίσθημα εσωτερικής ανασφάλειας στη Γερμανία ώθησε τον Μερτς να προτείνει την περασμένη εβδομάδα ότι θα εξετάσει το ενδεχόμενο συνεργασίας με τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής πυρηνικής ασπίδας που θα αντικαθιστούσε τις αμερικανικές εγγυήσεις.
Είναι μια ιδέα εύκολη να διατυπωθεί στην προεκλογική περίοδο, αλλά στην πράξη εξαιρετικά περίπλοκη και άκρως δαπανηρή, την ώρα που η γερμανική οικονομία είναι σε ύφεση. Πρέπει επίσης να επιτύχει συμφωνία με τον εταίρο ή τους εταίρους του συνασπισμού που θα σχηματίσει την επόμενη γερμανική κυβέρνηση – αλλά και με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο. Και αυτοί μπορεί να μην επιθυμούν να υιοθετήσουν έναν τόσο έντονο τόνο κατά των ΗΠΑ.
