Η ενεργειακή πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο έχει πάψει να είναι απλώς ένα τεχνικό ζήτημα ή θέμα εμπορικής ανταλλαγής ηλεκτρικής ενέργειας. Οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις αποκτούν πλέον σαφές στρατηγικό και διπλωματικό βάρος. Επηρεάζουν τις γεωοικονομικές ισορροπίες, εμβαθύνουν πολιτικές σχέσεις και διαμορφώνουν έναν νέο παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη.
Σε αυτό το περιβάλλον, η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο τριών μεγάλων διακρατικών ενεργειακών σχεδίων – με την Κύπρο και το Ισραήλ, την Ιταλία και την Αίγυπτο. Και τα τρία ξεπερνούν κατά πολύ τη σημασία των ίδιων των έργων υποδομής, αποκτώντας ευρύτερη γεωστρατηγική διάσταση.
Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ: Μια νέα στρατηγική ηλεκτρική συμμαχία
Η συμφωνία Ισραήλ–Κύπρου για την ηλεκτρική τους διασύνδεση, που προγραμματίζεται να υπογραφεί εντός του 2025, αναδιαμορφώνει τον ενεργειακό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου. Η πρωτοβουλία Χριστοδουλίδη–Νετανιάχου σηματοδοτεί την πολιτική βούληση των δύο χωρών να ξεπεράσουν γεωπολιτικά εμπόδια και να οικοδομήσουν έναν στρατηγικό ενεργειακό διάδρομο.
Αυτή η εξέλιξη λειτουργεί ως καταλύτης και για το “παγωμένο” ελληνικό σκέλος του Great Sea Interconnector, του οποίου η υλοποίηση είχε βαλτώσει λόγω χρηματοδοτικών, αδειοδοτικών και πολιτικών εμποδίων. Το Ισραήλ, που εξελίσσεται σε καθαρό εξαγωγέα ενέργειας χάρη στα κοιτάσματα Tamar και Leviathan, επιδιώκει την απευθείας σύνδεση με το ευρωπαϊκό δίκτυο μέσω Κύπρου και Ελλάδας. Παράλληλα, η κίνηση μειώνει την εξάρτηση από ασταθείς περιοχές και ενισχύει την ενεργειακή του ασφάλεια.
Η Τουρκία επιχείρησε να παρέμβει, χαρακτηρίζοντας τη συμφωνία “μονομερή ενέργεια”. Η απάντηση του Τελ Αβίβ ήταν ξεκάθαρη: η Κύπρος είναι στρατηγικός εταίρος και το έργο θα προχωρήσει κανονικά.
Στο μεταξύ, διαψεύστηκαν οι φήμες περί ακύρωσης του ελληνικού σκέλους της διασύνδεσης. Ο ΑΔΜΗΕ έχει ήδη καταβάλει προκαταβολή 200 εκατ. ευρώ στη Nexans για την κατασκευή του υποθαλάσσιου καλωδίου. Τυχόν αναστολή του έργου χωρίς επαρκή αιτιολόγηση θα δημιουργούσε σοβαρές συνέπειες για τον ελληνικό Διαχειριστή και για την ενεργειακή στρατηγική της χώρας.
Ελλάδα – Ιταλία: Το GRITA II φέρνει τριπλασιασμό ισχύος
Στη δυτική πύλη της χώρας, το έργο GRITA II, η νέα ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας–Ιταλίας, εισέρχεται στη φάση υλοποίησης. Το καλώδιο μήκους 300 χλμ. και ισχύος 1.000 MW θα τριπλασιάσει τη δυναμικότητα σύνδεσης των δύο χωρών, από τα 500 στα 1.500 MW.
Για την Ελλάδα, που αυξάνει σταθερά την παραγωγή ΑΠΕ χωρίς αντίστοιχη αποθηκευτική ή καταναλωτική ικανότητα, η δυνατότητα εξαγωγών προς αγορές όπως η Ιταλία – όπου οι τιμές είναι υψηλότερες – είναι ζωτικής σημασίας.
Για την Ιταλία, η διασύνδεση αποτελεί κρίσιμο βήμα για την ενεργειακή ασφάλεια και την πράσινη μετάβαση. Όπως δήλωσε και η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, πρόκειται για “επένδυση στη βιώσιμη ενοποίηση των ευρωπαϊκών ενεργειακών δικτύων”.
Ελλάδα – Αίγυπτος: Το GREGY φέρνει καθαρή ενέργεια από την Αφρική
Το τρίτο μεγάλο ενεργειακό έργο, η ηλεκτρική διασύνδεση GREGY Ελλάδας–Αιγύπτου, προχωρά με σταθερά βήματα. Το καλώδιο μήκους 1.000 χλμ. και ισχύος 3.000 MW θα μεταφέρει καθαρή ενέργεια από τις ΑΠΕ της Αιγύπτου προς την Ευρώπη, μέσω Ελλάδας.
Με κόστος 4,2 δισ. ευρώ, το έργο έχει ήδη εξασφαλίσει χρηματοδοτική υποστήριξη από την EBRD για την πρώτη φάση μελετών. Η πολιτική βούληση είναι ισχυρή: στην πρόσφατη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας–Αιγύπτου, οι ηγέτες των δύο χωρών επανεπιβεβαίωσαν τη στρατηγική σημασία της διασύνδεσης.
Το GREGY ενισχύει τη θέση της Ελλάδας ως ενεργειακού διαδρόμου Αφρικής–Ευρώπης, προσφέροντας φθηνή, πράσινη ενέργεια και ενισχύοντας την απεξάρτηση από τις ρωσικές ενεργειακές πηγές.
Η γεωπολιτική των διασυνδέσεων
Σε όλα τα παραπάνω έργα αναδεικνύεται ένα κοινό στοιχείο: η ισχυρή γεωπολιτική διάσταση της ηλεκτρικής διασύνδεσης. Η Ελλάδα δεν είναι απλώς χώρα διέλευσης ή τεχνικός εταίρος. Εξελίσσεται σε κόμβο ενεργειακής ασφάλειας και στρατηγικών συνεργασιών, διασυνδέοντας τρεις ηπείρους – Ευρώπη, Ασία και Αφρική.
Η συμμετοχή της σε έργα όπως το Great Sea Interconnector, το GRITA II και το GREGY καθιστά τη χώρα κρίσιμο παίκτη στις διεθνείς εξελίξεις για την πράσινη ενέργεια, τη διαφοροποίηση πηγών και την ασφάλεια εφοδιασμού. Η στρατηγική τοποθέτηση της Ελλάδας ενισχύεται, καθώς αναδεικνύεται σε βασικό συντελεστή του νέου ενεργειακού χάρτη της Μεσογείου.
