Περιθώριο για νέες θετικές παρεμβάσεις ύψους τουλάχιστον 900 εκατ. ευρώ για το 2025 δίνει η προαναγγελία της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από το έλλειμμα.
Ο λόγος είναι ότι, ενώ για τις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. η αύξηση των αμυντικών δαπανών είναι εξαίρεση, για την Ελλάδα είναι κανόνας, με μια μικρή παύση ίσως τα χρόνια της οικονομικής κρίσης.
Ως γνωστόν, η Ελλάδα καλύπτει με το παραπάνω το ελάχιστο ετήσιο όριο δαπανών του 2% του ΑΕΠ, που απαιτεί η συμμετοχή της χώρας στο ΝΑΤΟ. Μάλιστα από το 2022, οπότε αποφασίστηκε η ενίσχυση στρατού, αεροπορίας και ναυτικού, η Ελλάδα υλοποιεί ένα εκτεταμένο εξοπλιστικό πρόγραμμα, με αρχικό κόστος 10,8 δισ. ευρώ, το οποίο χρόνο με τον χρόνο μεγαλώνει. Για τον λόγο αυτό οι αμυντικές δαπάνες και η αύξησή τους έχουν ενσωματωθεί στο τετραετές δημοσιονομικό και μεταρρυθμιστικό πλάνο, το οποίο συμφωνήθηκε με τις Βρυξέλλες, κατ’ εφαρμογή των νέων δημοσιονομικών κανόνων.
Έτσι για φέτος οι αμυντικές δαπάνες φτάνουν τα 6,6 δισ. ευρώ, ποσό που προσεγγίζει το 3% του ΑΕΠ. Μάλιστα το 2025 έχει προγραμματιστεί οι αμυντικές δαπάνες να αυξηθούν κατά περίπου 900 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2024, λόγω της παραλαβής της πρώτης από τις τρεις φρεγάτες Belharra για το Πολεμικό Ναυτικό, το κόστος της οποίας είναι 900 εκατ. ευρώ.
Το ποσό αυτό περιλαμβάνεται και στη συνολική αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών, η οποία φέτος δεν θα πρέπει να ξεπεράσει το 3,7%. Αν τελικά ενεργοποιηθεί ειδική ρήτρα διαφυγής μόνο για τις αμυντικές δαπάνες, θα είναι λογικό οι δαπάνες για την άμυνα να μην υπολογίζονται όχι μόνο στο έλλειμμα, αλλά ούτε και στην οροφή δαπανών. Αυτό σημαίνει ότι και στο κομμάτι των δαπανών το ΥΠΕΘΟ θα κάνει επιπλέον δαπάνες ύψους 900 δισ. ευρώ. Τούτο, με δεδομένο ότι δεν θα επηρεαστεί ούτε ο κόφτης των δαπανών για φέτος ούτε το έλλειμμα, το οποίο από το τέλος του 2024 έχει μειωθεί στο 0,2% του ΑΕΠ.
Περιθώρια παρεμβάσεων έως το 2027
Με δεδομένες τις οροφές δαπανών που έχουν συμφωνηθεί στο τετραετές δημοσιονομικό και μεταρρυθμιστικό πλάνο με την Ε.Ε., την περίοδο 2025-2028 η Ελλάδα, για να έχει σταθερή μείωση του χρέους της, έχει περιθώριο να αυξήσει τις δαπάνες της κατά 3,7% φέτος, 3,2% το 2026, 3,1% το 2027 και 3% το 2028. Μέχρι τώρα στο ΥΠΕΘΟ γνώριζαν ότι ένα μέρος της αύξησης κάθε χρονιάς θα καλυφθεί από την αύξηση των αμυντικών δαπανών. Αν το σύνολο των δαπανών ή η αύξηση πάνω από ένα όριο εξαιρεθούν από τον υπολογισμό του ελλείμματος, υπάρχει προοπτική για νέες στοχευμένες παρεμβάσεις για τα χρόνια που θα είναι σε ισχύ η ειδική ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες.
Πηγές του ΥΠΕΘΟ ξεκαθάριζαν ότι οι όποιες παρεμβάσεις θα χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από την υπεραπόδοση της οικονομίας και σε καμία περίπτωση δεν θα θέσουν σε κίνδυνο την πτωτική πορεία του δημόσιου χρέους.
Τι παρεμβάσεις εξετάζονται
Σε κάθε περίπτωση, η δυνατότητα αυτή λύνει και τα χέρια της κυβέρνησης είτε για μείωση περισσότερων φόρων, είτε για κάποιες άμεσες εισοδηματικές ενισχύσεις, οι οποίες μέχρι στιγμής δεν υπήρχαν χρήματα για να ικανοποιηθούν.
Εκτός από τη μείωση της άμεσης φορολογίας με την αλλαγή συντελεστών για τα εισοδήματα από 10.000 ευρώ έως και 40.000 ευρώ και τη μείωση των τεκμηρίων διαβίωσης κατά 30%, στο τραπέζι είναι πολύ πιθανό να πέσει και η μείωση της αυτοτελούς φορολόγησης των ενοικίων.
Επίσης στα προς εξέταση μέτρα –και στην περίπτωση που υπάρχει δημοσιονομικός χώρος– εξετάζεται μία ακόμη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 0,5% ή 1%. Εναλλακτικά, η μείωση των εισφορών κατά 0,5% το 2027 να αυξηθεί στο 1%, αυξάνοντας το σύνολο της μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών από το 2019 στο 6,4%, από 5,4% σήμερα.
Όλα αυτά θα οριστικοποιηθούν μόλις η Κομισιόν ανακοινώσει μέσα στον Μάρτιο τη συνολική της πρόταση για την ειδική ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες. Ότι, δηλαδή, θα εξαιρούνται από τον υπολογισμό του ελλείμματος κάθε χρονιάς.
