Η διεθνής ναυτιλία έρχεται για άλλη μια φορά αντιμέτωπη με ένα επίμονο και ανησυχητικό φαινόμενο: την απώλεια εμπορευματοκιβωτίων στη θάλασσα.
Τα περιστατικά που καταγράφηκαν μέσα στο 2025 αυξήθηκαν σημαντικά σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, προκαλώντας ανησυχία τόσο για την ασφάλεια πλοίων και πληρωμάτων όσο και για τις περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις.
Την ίδια ώρα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ναυτιλίας (WSC), 576 κοντέινερ χάθηκαν στη θάλασσα το 2024, έναντι 221 το 2023 – μια αύξηση άνω του 160%.
Παρότι το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί μόλις στο 0,00023% των περίπου 250 εκατομμυρίων εμπορευματοκιβωτίων που μεταφέρονται ετησίως, κάθε περιστατικό συνιστά σοβαρό κίνδυνο για τη ναυσιπλοΐα και το περιβάλλον.
Η αύξηση αυτή σχετίζεται άμεσα με τη γεωπολιτική αστάθεια και τη μετατόπιση των εμπορικών ροών.
Πολλοί πλοιοκτήτες επιλέγουν πλέον τον περίπλου του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, αποφεύγοντας την Ερυθρά Θάλασσα λόγω των επιθέσεων από τις δυνάμεις των Χούθι.
Ωστόσο, η διαδρομή αυτή, αν και ασφαλέστερη από πλευράς ασφάλειας, εκθέτει τα πλοία σε ισχυρούς ανέμους, κύματα και παραμετρικό κυματισμό, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο απώλειας φορτίου.
Μπροστά σε αυτή την πραγματικότητα, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) ενέκρινε νέα υποχρεωτικά μέτρα για τη δήλωση απωλειών εμπορευματοκιβωτίων στη θάλασσα, τα οποία θα τεθούν σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2026.
Οι τροποποιήσεις απαιτούν από τους πλοιάρχους να αναφέρουν άμεσα κάθε απώλεια ή παρατήρηση (sighting) κοντέινερ στη θάλασσα, ενημερώνοντας τα παρακείμενα πλοία, τα παράκτια κράτη και τις σημαίες των πλοίων.
Στόχος του νέου κανονισμού είναι να βελτιωθεί η διαφάνεια, να επιταχυνθεί η αντιμετώπιση περιστατικών και να μειωθεί ο κίνδυνος για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας.
Παράλληλα, η συγκέντρωση στοιχείων θα επιτρέψει στον ΙΜΟ να καταρτίσει ενιαία βάση δεδομένων, που θα διευκολύνει τον εντοπισμό τάσεων και αιτιών πίσω από τα περιστατικά.
Αυξημένα περιστατικά
Το τελευταίο διάστημα, μια σειρά σοβαρών περιστατικών ήρθαν να υπενθυμίσουν την κρισιμότητα του ζητήματος.
Ενδεικτικά, στον κόλπο του Callao (Περού), πλοίο της Evergreen έχασε περίπου 50 εμπορευματοκιβώτια κατά τη διάρκεια ελιγμών στο λιμάνι, εξαιτίας θυελλωδών ανέμων και κυματισμού, ενώ ανάμεσα στο φορτίο υπήρχαν ηλεκτρονικά, ρούχα, και πάνω από 500.000 iPhone 17, προκαλώντας ζημίες εκατομμυρίων δολαρίων.
Πριν από έναν μήνα, στο λιμάνι του Long Beach, το πλοίο «Mississippi» έχασε 95 κοντέινερ, με τις αμερικανικές αρχές να ολοκληρώνουν την περασμένη εβδομάδα την πολύπλοκη επιχείρηση ανέλκυσης διάρκειας εβδομάδων.
Παράλληλα, ανοιχτά της Νότιας Αφρικής, πλοίο της MSC απώλεσε 46 εμπορευματοκιβώτια, ενώ άλλα 305 υπέστησαν ζημιές, με την τοπική ναυτιλιακή αρχή (SAMSA) να εκδίδει προειδοποίηση ναυσιπλοΐας, υπογραμμίζοντας τον αυξημένο κίνδυνο στη θαλάσσια περιοχή.
Αίτια και ευθύνες
Όπως επισημαίνει ο Taslim Imad, επικεφαλής του Loss Prevention Department της Steamship
Mutual, «τα αυξημένα περιστατικά μπορούν να προληφθούν, εφόσον η ασφάλεια αντιμετωπιστεί ως κοινή προτεραιότητα σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα».
Τα συχνότερα αίτια περιλαμβάνουν: την ανεπαρκή στερέωση φορτίου μέσα στα κοντέινερ, το λανθασμένο στοίβαγμα (π.χ. βαριά κοντέινερ πάνω από ελαφρύτερα), τη λανθασμένη δήλωση βάρους (VGM), τις ακραίες καιρικές συνθήκες και τις αστοχίες των μηχανισμών πρόσδεσης (twistlocks, lashing rods κ.λπ.).
Στο πλαίσιο αυτό, η πρόληψη, σύμφωνα με τους ειδικούς, απαιτεί ακριβή στοιχεία φορτίου, σωστό σχεδιασμό στοίβαξης, τακτικούς ελέγχους και εκπαίδευση πληρωμάτων για την αναγνώριση επικίνδυνων καταστάσεων.
Το Ινστιτούτο Θαλάσσιων Ερευνών της Ολλανδίας (MARIN) δημοσίευσε το 2025 τα αποτελέσματα της τριετούς έρευνας «TopTier: Securing Container Safety». Η μελέτη ανέλυσε 44 περιστατικά απώλειας σχεδόν 10.000 κοντέινερ τα τελευταία 20 χρόνια, καταλήγοντας ότι η παραμετρική ταλάντωση αποτελεί τη συχνότερη αιτία.
Η έρευνα υπογράμμισε επίσης τη σημασία της ακριβούς δήλωσης VGM, της τήρησης των σχεδίων φόρτωσης, καθώς και της σωστής συντήρησης του εξοπλισμού πρόσδεσης.
Η τεχνολογία φαίνεται να μπαίνει δυναμικά στη μάχη για την πρόληψη τέτοιων συμβάντων, με την ιαπωνική JRC να αναπτύσσει το Anti-Parametric Rolling System (APRS), ένα έξυπνο σύστημα που προειδοποιεί το πλήρωμα όταν το πλοίο κινδυνεύει να μπει σε φάση παραμετρικού κυματισμού – φαινόμενο που μπορεί να προκαλέσει την ανατροπή ή την απώλεια εμπορευματοκιβωτίων.
Το σύστημα αναλύει σε πραγματικό χρόνο τα ύψη, την περίοδο και τη διεύθυνση των κυμάτων, προτείνοντας στον πλοίαρχο αλλαγή πορείας ή ταχύτητας.
Μέσω ενός πολικού διαγράμματος, απεικονίζει την ασφαλή (πράσινη) και επικίνδυνη (κόκκινη) ζώνη πλεύσης, παρέχοντας προγνωστικές ενδείξεις της μέγιστης πιθανής κλίσης (roll angle).
Έτσι, το πλήρωμα έχει χρόνο να δράσει προτού το πλοίο μπει σε κρίσιμη κίνηση, μειώνοντας δραστικά τον κίνδυνο απώλειας φορτίου.
