Σημαντικό δημοσιονομικό κέρδος και ταυτόχρονα πρόκληση, για το χρέος θα αποτελέσει η τετραετής εφαρμογή της ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες, που παρουσίασε χθες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μαζί με το σχέδιο ReArmEU για την ανάκτηση της αμυντικής ικανότητας της ΕΕ.
Με βάση τα κείμενα της Κομισιόν, η αύξηση των αμυντικών δαπανών, η οποία θα εξαιρείται από τον υπολογισμό του ελλείμματος για την 4ετία 2025 -2028, θα έχει ως βάση τις δαπάνες κάθε κράτους μέλους το 2021. Στη μετάφρασή του για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει ότι ο επιπλέον δημοσιονομικός χώρος που δημιουργείται για φέτος ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ και θα συνεχίσει να αυξάνεται μέχρι και το 2026, με βάση το μέχρι στιγμής σχεδιασμό, για την εξέλιξη του τρέχοντος εξοπλιστικού προγράμματος.
Ειδικότερα, το 2021, οι αμυντικές δαπάνες έφτασαν τα 5,48 δισ. ευρώ, ενώ φέτος, θα αυξηθούν στα 6,6 δισ. ευρώ. Συνεπώς, η ελάφρυνση στο έλλειμμα και άρα ο επιπλέον δημοσιονομικός χώρος θα είναι 1,1 δισ. ευρώ. Με βάση τα επίσημα στοιχεία για την εξέλιξη των εξοπλιστικών προγραμμάτων, το δημοσιονομικό περιθώριο θα αυξηθεί στο 1,68 δισ. ευρώ το 2026, όταν οι αμυντικές δαπάνες θα αυξηθούν περαιτέρω, κατά 580 εκατ. ευρώ και στο 1,85 δισ. ευρώ για το 2026, έτος για το οποίο οι δαπάνες θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο κατά 150 εκατ. ευρώ . Όλα αυτά, χωρίς κανείς να υπολογίσει και το πρόσθετο εξοπλιστικό πρόγραμμα, το οποίο καθυστέρησε λόγω των πολιτικών εξελίξεων των τελευταίων ημερών και πλέον, αναμένεται να ανακοινωθεί άμεσα, το οποίο αναμένεται να προσθέσει άλλα 4-5 δισ. ευρώ στο σημερινό εξοπλιστικό πρόγραμμα των 15 δισ. ευρώ.
Τα όρια της ρήτρας
Με βάση τους κανόνες που θέτει η Επιτροπή, η ειδική τετραετή δημοσιονομική χαλάρωση για τις αμυντικές δαπάνες, θα πρέπει να μην γίνεται αφορμή, για να παραβιάζονται τα όρια του αναθεωρημένου συμφώνου σταθερότητας. Αντίθετα, όσα κράτη ενεργοποιήσουν τη ρήτρα, θα πρέπει να συνεχίσουν να μειώνουν το χρέος τους αν αυτό είναι πάνω από το 60% του ΑΕΠ και να διατηρούν το έλλειμμά τους κάτω από το 3% του ΑΕΠ, όλη τη διάρκεια της εφαρμογής της ειδικής αυτής ρήτρας διαφυγής για τις δαπάνες άμυνας.
Το όριο αύξησης των αμυντικών δαπανών, το οποίο θα εξαιρείται από τον υπολογισμό του ελλείμματος, ορίζεται στο 1,5% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει, ότι αν κάποια χώρα αποφασίσει να κάνει μεγαλύτερη αύξηση των δαπανών της, το ποσό που θα δώσει για εξοπλισμούς, εκπαίδευση ή για επενδύσεις στην εγχώρια αμυντική βιομηχανία, θα εγγραφεί κανονικά στο έλλειμμα.
Απέναντι σε αυτούς τους περιορισμούς και τουλάχιστον σε επίπεδο αριθμών, η Ελλάδα θα πρέπει να αισθάνεται άνετα. Ο πρώτος λόγος είναι ότι οι αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες της έχουν ενσωματωθεί στο 4ετές δημοσιονομικό και μεταρρυθμιστικό πλαίσιο που συμφώνησε με την Κομισιόν. Το πρόγραμμα αυτό, παρά την αύξηση των αμυντικών δαπανών οδηγεί σε χρέος κάτω από το 140% το 2026. Συνεπώς, η Ελλάδα μπορεί να αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες χωρίς να αποκλίνει από τους δημοσιονομικούς της στόχους.
Ειδικότερα, το δημόσιο χρέος παραμένει μεν το υψηλότερο ως ποσοστό του ΑΕΠ εντός της ΕΕ, αλλά το 2024 μειώθηκε κατά 10% του ΑΕΠ και φέτος αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω κατά 7,8% του ΑΕΠ και θέτει ως μεσοπρόθεσμο στόχο το 2027 να έχει αποκλιμακωθεί κάτω από το 140% του ΑΕΠ Συνεπώς, ο μέσος ετήσιος ρυθμός μείωσης του χρέους είναι πολύ υψηλότερος από τη μείωση τουλάχιστον κατά 1% του ΑΕΠ , που επιβάλλει το νέο δημοσιονομικό σύμφωνο.
Σε ό,τι αφορά στο μέγεθος του ελλείμματος, η Ελλάδα αναμένεται να καταγράψει οριακό δημοσιονομικό πλεόνασμα, της τάξης του 0,2% του ΑΕΠ για το 2024. Συνεπώς, δεν κινδυνεύει να ξεπεράσει το όριο του 3% του ΑΕΠ , το οποίο θέτει το αναθεωρημένο πρόγραμμα σταθερότητας.
