Μετά τη δημοσιονομική σταθεροποίηση και το μεγάλο νοικοκύρεμα στα οικονομικά του κράτους, η κυβέρνηση έχει μπροστά της πέντε δύσκολα στοιχήματα μέχρι το 2030, για να αποφύγει την επιστροφή της οικονομίας σε πολιτικές που εφαρμόζονταν πριν από τη μεγάλη οικονομική κρίση.
Τα προηγούμενα πέντε χρόνια το οικονομικό επιτελείο κατάργησε σταδιακά 72 φόρους που επιβλήθηκαν στην πλειοψηφία τους κατά τη διάρκεια των τριών προγραμμάτων διάσωσης, τερμάτισε τα capital control και την ενισχυμένη εποπτεία. Η αύξηση επενδύσεων, εξαγωγών και εισοδημάτων οδήγησε σε ρυθμούς ανάπτυξης υπερδιπλάσιους από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Κατάφερε να μειώσει το χρέος κατά 55,4% του ΑΕΠ φτάνοντάς το στο 153,6% του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 από 209% του ΑΕΠ που είχε φτάσει το 2020 λόγω του κορονοϊού. Παράλληλα αποπλήρωσε τα τελευταία 8,5 δισ. ευρώ των δανείων του ΔΝΤ και έχει προγραμματίσει να εξοφλήσει 10 χρόνια νωρίτερα το τελευταίο δάνειο του πρώτου μνημονίου, το διμερές δάνειο, ύψους 52,9 δισ. ευρώ προς την Ευρωζώνη.
Παράλληλα, η Ελλάδα αναβαθμίστηκε στην ελάχιστη επενδυτική βαθμίδα στο τέλος του 2023 και πλέον βρίσκεται στη βαθμίδα ΒΒΒ.
Ωστόσο, από εδώ και πέρα η οικονομία έχει μπροστά της πέντε μεγάλα και δομικά προβλήματα, που αν δεν τα λύσει είναι καταδικασμένη να επιστρέψει σε πολιτικές του παρελθόντος.
Σύγκλιση των εισοδημάτων
Το πρώτο μεγάλο στοίχημα θα είναι η σύγκλιση των εισοδημάτων με τον μέσο όρο της Ε.Ε. Μπορεί οι στόχοι για κατώτερο μισθό στα 950 ευρώ και του μέσου μισθού στα 1.500 ευρώ να επιτευχθούν ίσως λίγο νωρίτερα από το 2027. Ωστόσο, όλοι γνωρίζουν ότι το κόστος ζωής μετά και την κρίση πληθωρισμού του 2022, έχει πολλαπλασιαστεί. Τα εισοδήματα στην Ελλάδα απέχουν περίπου 27% από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας έχει εκτιμήσει ότι η σύγκλιση αυτή θα έρθει σε 20 χρόνια, δηλαδή έως το 2045. Θα πρέπει το κυβερνητικό επιτελείο να βρει τρόπο αυτό να γίνει νωρίτερα, ειδικά για τα μικρά και μεσαία εισοδήματα, τα οποία πιέζονται περισσότερο από το κόστος ζωής. Τούτο με δεδομένο ότι οι τιμές στα τρόφιμα παραμένουν υψηλές, ενώ η στέγαση καταγράφει διψήφιες αυξήσεις στα ενοίκια.
Αλλαγή παραγωγικού μοντέλου
Το δεύτερο μεγάλο και δύσκολο στοίχημα είναι η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της οικονομίας, το οποίο θα βοηθήσει στη δημιουργία περισσότερων και καλύτερα αμειβόμενων θέσεων εργασίας. Παρά τις αλλαγές που έγιναν τα τελευταία χρόνια με την αύξηση των εξαγωγών κατά 50% από το 2019 και την προσέλκυση επενδύσεων κατά 53,4%, το 72% του ΑΕΠ της Ελλάδας παράγεται από την κατανάλωση. Η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου απαιτεί αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων, η οποία θα διατηρηθεί και στο τέλος του Ταμείου Ανάκαμψης. Επίσης θα πρέπει να γίνει στροφή στην έρευνα και την καινοτομία, η οποία θα επιτρέψει τη δημιουργία προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, τα οποία θα κάνουν την οικονομία περισσότερο εξαγωγική.
Ανταγωνιστικότητα
Η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για την αύξηση της ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Πιο εύγλωττος δείκτης της έλλειψης ανταγωνιστικότητας της χώρας είναι το υψηλό έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο έφτασε το 2024 στο 6,4% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι συμψηφιστικά βγήκαν από την οικονομία κεφάλαια ύψους 15 δισ. ευρώ από όσα μπήκαν, ροκανίζοντας την ανάπτυξη. Παράλληλα με την προσπάθεια αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου θα πρέπει να ολοκληρωθούν κομβικές μεταρρυθμίσεις, όπως η επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης, η ολοκλήρωση του κτηματολογίου, η δημιουργία πολεοδομικών σχεδίων σε όλη τη χώρα, η ψηφιοποίηση και βελτίωση της λειτουργίας του Δημοσίου, οι οποίες θα βοηθήσουν τη διεκδίκηση υψηλότερης ανταγωνιστικότητας για την οικονομία.
Η μείωση της ανεργίας
Αδήριτη ανάγκη αποτελεί και η περαιτέρω μείωση της ανεργίας, η οποία αν και υποχώρησε σημαντικά από το 18,5% το 2018 στο 11,1% το 2024 και αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω, στο 9,6% φέτος, απέχει ακόμη από το 6% του μέσου όρου της Ε.Ε.
Το πρόβλημα της ανεργίας στην Ελλάδα από εδώ και πέρα είναι δομικό. Συνδέεται με τη χαμηλή συμμετοχή νέων και κυρίως γυναικών στην αγορά εργασίας, την ασυνέπεια της ζήτησης συγκεκριμένων δεξιοτήτων από την αγορά εργασίας και του εκπαιδευτικού συστήματος και κυρίως τη γήρανση του πληθυσμού. Η συμμετοχή γυναικών στην αγορά εργασίας απαιτεί ριζικές παρεμβάσεις στην κοινωνική πρόνοια, που θα επιτρέψουν κυρίως στις μητέρες να βγουν στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, η μείωση της ανεργίας σε επίπεδα ίδια με αυτά της Ε.Ε. είναι ο μόνος τρόπος να πείσουμε τους διεθνείς οργανισμούς ότι μπορούμε να συνεχίσουμε να έχουμε ρυθμούς ανάπτυξης μεγαλύτερους από το 1,5% που προβλέπουν σήμερα και δεν θα έχουμε στο μέλλον προβλήματα στο ασφαλιστικό.
Ο μαραθώνιος για το χρέος
Το τελευταίο μεγάλο στοίχημα των επόμενων κυβερνήσεων είναι η οριστική διευθέτηση του χρέους, το οποίο παραμένει με διαφορά το υψηλότερο εντός της Ε.Ε. Η μεγάλη μείωση του χρέους κατά 55,4% του ΑΕΠ από το 2020 στο 2024 και η εξόφληση των δανείων του πρώτου μνημονίου μέχρι και το 2031 είναι ένα μεγάλο π ρώτο βήμα. Ωστόσο, όσο το χρέος της χώρας θα μεταφέρεται από τους επίσημους δανειστές (δηλαδή την Ε.Ε.) στις αγορές, θα πρέπει να υπάρχει οριζόντια αναβάθμιση της οικονομίας, ώστε η Ελλάδα να ανακτήσει γρήγορα τη βαθμίδα Α, από την οποία απέχει τρεις βαθμίδες, για να εξασφαλίσει επιτόκια δανεισμού ανάλογα με άλλες χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Ο μαραθώνιος για το χρέος συνίσταται στο ότι η Ελλάδα πρέπει να επιμένει επί δεκαετίες σε μια συνετή δημοσιονομική πολιτική με υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, ώστε το χρέος να μειωθεί κάτω από το 100% του ΑΕΠ κοντά στο 2040.
