Γραμμές άμυνας, ώστε οι αποφάσεις του νέου προέδρου των ΗΠΑ να έχουν τις μικρότερες δυνατές συνέπειες για την ελληνική οικονομία, χτίζει αυτόν τον καιρό το υπουργείο Οικονομικών, λίγες μέρες μετά την ορκωμοσία του νέου αφεντικού του Λευκού Οίκου.
Η “καταιγίδα” Τραμπ αναμένεται να χτυπήσει σε τρία σημεία: τον πληθωρισμό, λόγω της διολίσθησης του ευρώ έναντι του δολαρίου, το ΑΕΠ και –ίσως– το σχέδιο μείωσης των φόρων, αν η Ουάσινγκτον επιμείνει στην αύξηση στο 5% του ΑΕΠ, από το 2% του ΑΕΠ που είναι σήμερα, των ελάχιστων αμυντικών δαπανών, για να συνεχίσουν να συμμετέχουν οι ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.
Ο “Τραμπ 2.0” ξεκίνησε με τους χειρότερους οιωνούς για την Ευρώπη, η οποία ήταν φανερά απούσα από την ορκωμοσία του νέου προέδρου, με ευθύνη της Ουάσινγκτον. Τη δεύτερη ημέρα της προεδρίας του, αναφερόμενος στην Ευρώπη, μίλησε για “μικρή Κίνα”, με την οποία οι ΗΠΑ έχουν εμπορικό έλλειμμα 350 δισ. δολαρίων.
Στο μεταξύ, από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ τον περασμένο Νοέμβριο, η ισοτιμία του ευρώ σε σχέση με το δολάριο έχει μειωθεί κατά 7%. Μαζί με τις αυξήσεις που είχαμε στο φυσικό αέριο τους τελευταίους δύο μήνες, η πρώτη πίεση που ένιωσε η ελληνική οικονομία ήταν η αύξηση του πληθωρισμού κατά 0,2% τον Δεκέμβριο, από τις αυξήσεις φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος.
Η αδυναμία του ευρώ
Το επόμενο διάστημα δεν αναμένεται καλύτερο. Αν τελικά εφαρμοστούν οι δασμοί από τις ΗΠΑ, η ισοτιμία του ευρώ με το δολάριο θα συνεχίσει να διολισθαίνει προς το 1:1 ή και χαμηλότερα. Αυτό για την Ελλάδα θα έχει ως συνέπεια αυξήσεις στις τιμές ενέργειας για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ακόμα και αν οι διεθνείς τιμές είναι σταθερές. Τις τιμές θα πιέσει προς τα πάνω και η αύξηση των ποσοτήτων ακριβού υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ, που θα αναγκαστεί να προμηθευτεί η Ε.Ε. για να καλύψει τις ποσότητες φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου που έχασε από τις αρχές του χρόνου, όταν έκλεισε η στρόφιγγα του αγωγού ο οποίος διερχόταν από την εμπόλεμη Ουκρανία.
Ο κίνδυνος για νέο ξέσπασμα των τιμών αυξάνεται αν σκεφτεί κανείς ότι στο μέσον ενός κρύου χειμώνα όπως ο φετινός οι αποθήκες της Ευρώπης αδειάζουν με μεγάλη ταχύτητα (σήμερα βρίσκονται στο 69%, από 95% την ίδια περίοδο του 2024) και θα πρέπει να ξαναγεμίσουν πριν από το καλοκαίρι. Η Ελλάδα τροφοδοτείται με φυσικό αέριο από τον αγωγό ο οποίος διέρχεται μέσω Τουρκίας. Ωστόσο οι τιμές της ενέργειας θα ανεβούν “οριζόντια”, αφού το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο είναι χρηματιστηριακά προϊόντα.
Η οικονομική επιβράδυνση
Ο δεύτερος μεγάλος κίνδυνος που απειλεί το ελληνικό ΑΕΠ είναι η οικονομική επιβράδυνση της Ε.Ε. και κυρίως των τριών μεγαλύτερων οικονομιών της, της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας. Την περασμένη εβδομάδα πιστοποιήθηκε επίσημα η ύφεση, έστω και οριακή (κατά 0,2%), για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά της μεγαλύτερης από τις τρεις οικονομίες, της γερμανικής, η οποία δεν αναμένεται να δει ούτε και φέτος φως στο τούνελ της ύφεσης. Το πλήγμα για την Ελλάδα θα είναι μεγάλο, καθώς σχεδόν το 50% των εξαγωγών μας κατευθύνεται στη Γερμανία. Συνεπώς, αν η Γερμανία, λόγω μείωσης των δικών της εξαγωγών από τους δασμούς των ΗΠΑ, παραμείνει σε ύφεση και το 2025, οι εισαγωγές από την Ελλάδα θα μειωθούν. Το ίδιο θα συμβεί και με την Ιταλία, η οποία αποτελεί τον τρίτο μεγαλύτερο εξαγωγικό προορισμό της Ελλάδας.
Αντίθετα, οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ (κυρίως τρόφιμα), οι οποίες το 2024 έφτασαν κοντά στο 1% του ΑΕΠ, ή τα 2,3 δισ. ευρώ, αντιστοιχούν στο 4,8% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών. Οι εξαγωγές αυτές δεν αναμένεται ότι θα υποστούν σοβαρές συνέπειες από τους δασμούς των ΗΠΑ. Γι’ αυτό αναμένεται να φροντίσει η ενεργός Ομογένεια, που αποτελεί εκλογικό κοινό του κ. Τραμπ. Επιπλέον, το ελληνικό ΑΕΠ θα δεχθεί ακόμα ένα πλήγμα από τη διεύρυνση του εμπορικού ελλείμματος λόγω επενδύσεων. Η ανάγκη να ολοκληρώσουμε εγκαίρως περίπου 22 δισ. σε έργα και μεταρρυθμίσεις του ΤΑΑ, μέχρι και τα μέσα του χρόνου, θα αυξήσει τις εισαγωγές. Η μείωση των εξαγωγών σε συνδυασμό με την αύξηση εισαγωγών μειώνει σταδιακά το ΑΕΠ.
Παρότι δεν υπάρχουν ακόμη απτά δείγματα, στο ΥΠΕΘΟ υπάρχει από τώρα ανησυχία και για την πορεία του τουρισμού τη φετινή περίοδο, αφού, παρά την αύξηση της κίνησης και από άλλες χώρες, ο κύριος όγκος επισκεπτών κάθε καλοκαίρι έρχεται από τη Βόρεια και την Κεντρική Ευρώπη.
Οι αμυντικές δαπάνες
Ένα τρίτο, σοβαρό πρόβλημα μπορεί να προκύψει για την Ελλάδα από τη διαπραγμάτευση για τη νέα μορφή του ΝΑΤΟ. Αν οι ΗΠΑ συνεχίσουν να πιέζουν για την αύξηση των ελάχιστων αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ, από 2% του ΑΕΠ που είναι σήμερα, πολλές χώρες της Ευρώπης θα έχουν πρόβλημα. Πάντως, το 2024, οι 20 από τις 23 ευρωπαϊκές χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ προσέγγισαν, έστω και οριακά, το σημερινό ελάχιστο όριο του 2% του ΑΕΠ για τις αμυντικές δαπάνες.
Το όριο του 5% του ΑΕΠ για τις αμυντικές δαπάνες, αν τελικά εφαρμοστεί, θα δυσκολέψει και την Ελλάδα, παρότι μέχρι τώρα η χώρα μας ήταν απολύτως συνεπής με τις συμβατικές υποχρεώσεις της στο ΝΑΤΟ. Φέτος οι αμυντικές δαπάνες αναμένεται να φτάσουν τα 6,1 δισ. ευρώ (περίπου 2,5% του ΑΕΠ). Αν χρειαστεί να εφαρμοστεί το όριο του 5% του ΑΕΠ, θα πρέπει η Ελλάδα να δαπανήσει συνολικά πάνω από 12 δισ. ευρώ για αμυντικούς εξοπλισμούς. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε μεγάλες προσαρμογές, οι οποίες μοιραία θα αναβάλουν προγραμματισμένες μειώσεις φόρων και άλλες ελαφρύνσεις που έχουν προγραμματιστεί από φέτος μέχρι και το 2027.
