Απολογισμός 2024 και προοπτικές για το 2025 – Κεντρικός ρόλος της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή στρατηγική για τις κρίσιμες πρώτες ύλες
Η αξιοποίηση του εγχώριου ορυκτού πλούτου αποτελεί προϋπόθεση για την ενεργή συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή στρατηγική για τις κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες (ΟΠΥ), επισημαίνει ο Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ), στον ετήσιο απολογισμό του για το 2024. Όπως τόνισε ο Πρόεδρος του ΣΜΕ, Κωνσταντίνος Γιαζιτζόγλου, κατά την εκ νέου ανάληψη της προεδρίας, η Ελλάδα διαθέτει τόσο κοιτασματικό πλούτο όσο και υποδομές για να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στον μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής εφοδιαστικής αλυσίδας.
Ευρωπαϊκή αυτάρκεια με ελληνική υπογραφή
Η Critical Raw Materials Act της Ε.Ε. καθιστά σαφές ότι η στρατηγική αυτάρκεια της Ευρώπης εξαρτάται από κοιτάσματα όπως αυτά που διαθέτει η Ελλάδα: βωξίτης, χαλκός, γάλλιο, αντιμόνιο, γερμάνιο και βολφράμιο βρίσκονται ήδη σε διάφορα στάδια διερεύνησης και ανάπτυξης. Δύο σημαντικές επενδύσεις, της Ελληνικός Χρυσός και της METLEN, μαζί με μικρότερα έργα, συντηρούν έντονη δυναμική στον κλάδο.
Η εξορυκτική βιομηχανία υποστηρίζει πλέον μια διευρυμένη βιομηχανική συμβίωση, με αξιοποίηση παραπροϊόντων και αποβλήτων για άλλες παραγωγικές διαδικασίες, στοιχείο που ενισχύει τη συμβολή του κλάδου στη κυκλική οικονομία.
Προκλήσεις του 2024 – Ικανοποιητικά τα αποτελέσματα
Παρά τις αντιξοότητες – υψηλό ενεργειακό κόστος, έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού, διεθνής μεταβλητότητα, και κρίση στον κατασκευαστικό τομέα – οι εταιρείες μέλη του ΣΜΕ σημείωσαν 9% αύξηση πωλήσεων φτάνοντας τα 1,69 δισ. ευρώ, με τις εξαγωγές να ξεπερνούν το 1 δισ. ευρώ. Η απασχόληση αυξήθηκε κατά 2%, αγγίζοντας τους 11.181 εργαζόμενους, ενώ η παραγωγή μειώθηκε κατά 9% λόγω της απολιγνιτοποίησης.
Σε επιμέρους προϊόντα:
- Τα μεταλλικά ορυκτά σημείωσαν 8% αύξηση πωλήσεων.
- Τα αδρανή υλικά αυξήθηκαν κατά 10%.
- Τα καθετοποιημένα προϊόντα μαρμάρου εμφάνισαν 8% άνοδο, παρά την πτώση εξαγωγών προς την Κίνα.
- Τα βιομηχανικά ορυκτά κινήθηκαν μεικτά, με γενική τάση αύξησης κατά 3%.
- Ο λιγνίτης υπέστη κατάρρευση της παραγωγής κατά 40%, λόγω της ενεργειακής μετάβασης.
Καίρια μεταρρυθμιστικά ζητήματα
Η απλοποίηση της αδειοδότησης, η τροποποίηση του Μεταλλευτικού Κώδικα και η ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας (CRM Act, Natura Guidance) είναι μερικά από τα βασικά αιτήματα του ΣΜΕ. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται:
- Στην επέκταση μεταλλευτικών παραχωρήσεων πέραν της 50ετίας.
- Στην ενίσχυση της χρήσης ΑΠΕ σε εξορυκτικές εγκαταστάσεις.
- Στη θεσμοθέτηση εξωτερικής οδοποιίας ως συνοδού έργου.
- Στην εφαρμογή κινήτρων για έρευνα και αξιοποίηση νέων κοιτασμάτων.
Ο Σύνδεσμος ζητά επίσης επικαιροποίηση της Εθνικής Μεταλλευτικής Πολιτικής, ειδικό Χωροταξικό για τις ΟΠΥ, και συστηματική στήριξη τεχνολογικών καινοτομιών, κυρίως στην ηλεκτροκίνηση σε όλα τα στάδια της εξόρυξης.
Γεωπολιτικές ανισορροπίες και στρατηγική αυτάρκεια
Η σημασία της αυτάρκειας σε κρίσιμες πρώτες ύλες αναδεικνύεται και από τη γεωπολιτική πραγματικότητα. Η Κίνα εξακολουθεί να είναι η κορυφαία παραγωγός παγκοσμίως, με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία να ακολουθούν, δημιουργώντας αβεβαιότητα σε αλυσίδες τροφοδοσίας και εξάρτηση για την Ευρώπη.
Ο Δρ. Νικόλαος Αρβανιτίδης, οικονομικός γεωλόγος, επισημαίνει πως η γεωλογική φυσιογνωμία της Ευρώπης ευνοεί την αυτάρκεια, όμως τα εμπόδια αδειοδότησης, οι περιορισμοί σε προστατευόμενες περιοχές και οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή πολιτικών στρατηγικού χαρακτήρα επιβραδύνουν την πρόοδο.
Συμπέρασμα
Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να μετατραπεί σε πυλώνα της ευρωπαϊκής βιομηχανικής και ενεργειακής μετάβασης, αξιοποιώντας υπεύθυνα και βιώσιμα τα στρατηγικά της αποθέματα. Ωστόσο, αυτό μπορεί να συμβεί μόνο με θεσμική, χωροταξική και διοικητική επιτάχυνση και με επίγνωση ότι η γεωπολιτική ασφάλεια της Ευρώπης περνά μέσα από τα ορυκτά της εδάφη.
